Ao escritor Josep Pla encantáballe que o diario Times, de Londres, publicase cada ano unha nova coa hora exacta e o lugar inglés onde se producía o primeiro canto do reiseñor. Seguindo ese exemplo, o autor de 'As horas' (1953) apuntaba anualmente as referencias exactas do 'marabilloso' acontecemento musical que sucedía en Cataluña e que marcaba, segundo el, o comezo da primavera.
Paréceme xusto o tributo de Pla ao reiseñor, aínda que en Galicia somos máis devotos do merlo, ao que consideramos un virtuoso frautista. Un exemplo: Álvaro Cunqueiro titulou 'Merlo de Lousadela' un dos perfís que formarían parte do seu influente libro 'Xente de aquí e de acolá' (1971). Ao protagonista desa semblanza chamábanlle así, Merlo, porque sabía imitar o asubío do paxariño do peteiro azafranado.
O pasado sábado, ás 16.35 horas, escoitei o primeiro canto do merlo no que vai de 2025. Foi na Coruña, moi preto da Praza de Galicia. O merlo sempre se anticipa á primavera. Iso si, entre agosto e xaneiro permanece silencioso e medio oculto, coma o músico que, despois de concluír unha frenética xira, se refuxia nun mosteiro para compoñer o seu novo repertorio. Non é de estrañar, por tanto, que os antigos romanos lle chamasen 'merula' ao noso paxaro. Esa verba é un diminutivo de 'mera', e significa 'case só'.
Nunca saberemos 'que' di o merlo, pero si 'como' o di. O seu timbre é doce e á vez rugoso. E as súas inflexións teñen un cariz aforístico; emparentan a beleza coa eficacia. Ademais, como vén de demostrar o naturalista César Javier Palacios no seu programa 'Músicas a vuelapluma' (Radio Clásica), o merlo pode imitar diversos sons, desde os cantos doutras aves ata a sirena da Policía, pasando polos tons de chamada dos móbiles. Isto reflicte que o negro paxaro non só canta para delimitar o seu territorio; tamén o fai por puro pracer.
En calquera caso, o merlo rompe o silencio da madrugada co seu potente asubío. Unha vez, no meu Santiso de Abres natal, espertoume aquel prodixioso exemplar ao que cariñosamente chamaba Mestre. Xa que non podía retomar o sono, erguinme da cama e saín ao xardín, para escoitar o seu canto con maior nitidez. E así foi como amencín. Case diría que hipnotizado, coma a cobra que baila na cesta ao son da frauta de canaveira.
(Publicado en El Progreso de Lugo, 01/03/2025).
